Известия КАО, №1 (65), 2025 — Журнал "Известия КАО"

ЖУРНАЛ 2004-ЖЫЛЫ
НЕГИЗДЕЛГЕН

ЖУРНАЛ ОСНОВАН
В 2004 ГОДУ

КЫРГЫЗ БИЛИМ БЕРҮҮ АКАДЕМИЯСЫНЫН

КАБАРЛАРЫ

ИЗВЕСТИЯ

КЫРГЫЗСКОЙ АКАДЕМИИ ОБРАЗОВАНИЯ

№ 1 (65) 2025

ISSN 1694-8106 (печатная версия)
ISSN 1694-8041 (электронная версия)
Индекс 77366
EDN: QTAUKV

Бишкек–2025

МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ

КЫРГЫЗСКОЙ РЕСПУБЛИКИ

КЫРГЫЗСКАЯ АКАДЕМИЯ ОБРАЗОВАНИЯ

Главный редактор

Мамытов А.М. – доктор педагогических наук, профессор, академик КАО

Заместитель главного редактора

Дюшеева Н.К. – доктор педагогических наук, профессор КАО

Ответственный секретарь

Дербишова Н.А.

Редакторы: Карамолдоева С., Дуйшо кызы М.

Редколлегия:

Байгазиев С.О. доктор педагогических наук, профессор,

академик КАО

Добаев К.Д. член-корреспондент КАО

доктор педагогических наук, профессор

Рысбаев С.К. член-корреспондент КАО

доктор педагогических наук, профессор

Син Е.Е. доктор педагогических наук, профессор

Асипова Н.А. доктор педагогических наук, профессор

Калдыбаев С.К. доктор педагогических наук, профессор

Муратов А.Ж. доктор педагогических наук, профессор

Мааткеримов Н.О. доктор педагогических наук, профессор

Мамбетакунов У.Э. доктор педагогических наук, профессор

Токтомаметов А.Д. кандидат педагогических наук

Иманкулов М.К. кандидат педагогических наук, доцент

Ниязова А.М. кандидат педагогических наук

Коңурбаев Т.А. кандидат психологических наук

МАЗМУНУ
СОДЕРЖАНИЕ
CONTENT

БИЛИМ БЕРҮҮ ЖАНА ИННОВАЦИЯ
ОБРАЗОВАНИЕ И ИННОВАЦИИ
EDUCATION AND INNOVATION

Мамытов Абакир , педагогика илимдеринин доктору, профессор — Кыргыз билим берүү академиясы, Кыргыз Республикасы, Бишкек шаары
Мамытов Абакир , доктор педагогических наук, профессор — Кыргызская академия образования, Кыргызская Республика, город Бишкек
Mamytov Abakir , Doctor of Pedagogical Sciences, Professor — Kyrgyz Academy of Education, Kyrgyz Republic, Bishkek city

Окен уулу Шумкарбек , аспирант — Кыргыз билим берүү академиясы, Кыргыз Республикасы, Бишкек шаары
Окен уулу Шумкарбек , аспирант — Кыргызская академия образования, Кыргызская Республика, город Бишкек
Oken uulu Shumkarbek , Graduate Student — Kyrgyz Academy of Education, Kyrgyz Republic, Bishkek city

КЫРГЫЗСТАНДЫН ОРТО БИЙИК ТООЛУУ ШАРТТАРЫНДА ЖАШАГАН БАШТАЛГЫЧ КЛАССТАРДЫН ОКУУЧУЛАРЫНЫН ДЕНЕ ТАРБИЯСЫН КРИТЕРИЙЛИК БААЛООНУН НЕГИЗИНДЕ ЖАКШЫРТУУ ЖОЛДОРУ
ПУТИ УЛУЧШЕНИЯ ФИЗИЧЕСКОГО ВОСПИТАНИЯ УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ, ПРОЖИВАЮЩИХ В УСЛОВИЯХ СРЕДНЕГОРЬЯ КЫРГЫЗСТАНА, НА ОСНОВЕ КРИТЕРИАЛЬНОЙ ОЦЕНКИ
WAYS TO IMPROVE PHYSICAL EDUCATION FOR PRIMARY SCHOOL STUDENTS LIVING IN THE CONDITIONS OF THE MIDDLE MOUNTAINS OF KYRGYZSTAN BASED ON CRITERION ASSESSMENT

Камчиева Асель Мансуровна , научный сотрудник — Кыргызская академия образования, Кыргызская Республика, город Бишкек
Камчиева Асель Мансуровна , илимий кызматкер — Кыргыз билим берүү академиясы, Кыргыз Республикасы, Бишкек шаары
Kamchieva Asel Mansurovna , Research Worker — Kyrgyz Academy of Education, Kyrgyz Republic, Bishkek city

Мамытов Абакир , доктор педагогических наук, профессор — Кыргызская академия образования, Кыргызская Республика, город Бишкек
Мамытов Абакир , педагогика илимдеринин доктору, профессор — Кыргыз билим берүү академиясы, Кыргыз Республикасы, Бишкек шаары
Mamytov Abakir , Doctor of Pedagogical Sciences, Professor — Kyrgyz Academy of Education, Kyrgyz Republic, Bishkek city

РОЛЬ НООДУ В ОЦЕНКЕ МАТЕМАТИЧЕСКОЙ ГРАМОТНОСТИ УЧЕНИКОВ 4, 8 КЛАССОВ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ОРГАНИЗАЦИЙ КЫРГЫЗСКОЙ РЕСПУБЛИКИ
КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНДАГЫ БИЛИМ БЕРҮҮ МЕКЕМЕЛЕРИНИН 4 ЖАНА 8-КЛАССТАРЫНЫН ОКУУЧУЛАРЫНЫН МАТЕМАТИКАЛЫК САБАТТУУЛУГУН БААЛООДОГУ НООДУНУН РОЛУ
THE ROLE OF NATIONAL ASSESSMENT OF EDUCATIONAL ACHIEVEMENTS (NAEA) IN EVALUATING MATHEMATICAL LITERACY OF 4TH AND 8TH GRADE STUDENTS IN EDUCATIONAL INSTITUTIONS OF THE KYRGYZ REPUBLIC

Ниязова Айнагуль Маликовна , кандидат педагогических наук — Кыргызский государственный университет имени И. Арабаева, Кыргызская Республика, город Бишкек
Ниязова Айнагуль Маликовна , педагогика илимдеринин кандидаты — И. Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университети, Кыргыз Республикасы, Бишкек шаары
Niiazova Ainagul Malikovna , Candidate of Pedagogical Sciences — Kyrgyz State University named after I. Arabaev, Kyrgyz Republic, Bishkek city

ФОРМИРОВАНИЕ НАЦИОНАЛЬНОЙ ИДЕНТИЧНОСТИ В КОНТЕКСТЕ МЕЖЭТНИЧЕСКОЙ ТОЛЕРАНТНОСТИ И ВЗАИМОПОНИМАНИЯ
ЭТНОСТОР АРАЛЫК ТОЛЕРАНТТУУЛУКТУН ЖАНА ӨЗ АРА ТҮШҮНҮШҮҮНҮН ШАРТЫНДА УЛУТТУК ИДЕНТТҮҮЛҮКТҮН КАЛЫПТАНЫШЫ
FORMATION OF NATIONAL IDENTITY IN THE CONTEXT OF INTERETHNIC TOLERANCE AND MUTUAL UNDERSTANDING

ОКУТУУНУН ТЕХНОЛОГИЯСЫ
ТЕХНОЛОГИЯ ОБУЧЕНИЯ
TEACHING TECHNOLOGY

Абдиева Курманкан Абдырасуловна , окутуучу — «Брайт» Эл аралык билим берүү мекемеси, Кыргыз Республикасы, Бишкек шаары
Абдиева Курманкан Абдырасуловна , преподаватель — Международное образовательное учреждение «Брайт», Кыргызская Республика, город Бишкек
Abdieva Kurmankan Abdyrasulovna , Teacher — «Bright» International Educational Institution, Kyrgyz Republic, Bishkek city

«МАНАС» ЭПОСУН ОКУТУУ ПРОЦЕССИНДЕ ДИСПУТ ЫКМАЛАРЫ АРКЫЛУУ ОКУУЧУЛАРДЫН ООЗЕКИ КЕБИН ӨСТҮРҮҮ
РАЗВИТИЕ УСТНОЙ РЕЧИ УЧАЩИХСЯ МЕТОДОМ ДИСПУТА В ПРОЦЕССЕ ПРЕПОДАВАНИЯ ЭПОСА «МАНАС»
DEVELOPMENT OF STUDENTS’ ORAL SPEECH THROUGH DISPUTES IN THE PROCESS OF TEACHING THE «MANAS» EPIC

Аманова Гулнур Монолбаевна, кандидат педагогических наук — Кыргызская академия образования, Кыргызская Республика, город Бишкек
Аманова Гулнур Монолбаевна, педагогика илимдеринин кандидаты — Кыргыз билим берүү академиясы, Бишкек шаары
Amanova Gulnur Monolbaevna , Candidate of Pedagogical Sciences — Kyrgyz Academy of Education, Kyrgyz Republic, Bishkek city

ОЦЕНКА ЭФФЕКТИВНОСТИ ОБУЧЕНИЯ РУССКОМУ ЯЗЫКУ В ШКОЛАХ С КЫРГЫЗСКИМ ЯЗЫКОМ ОБУЧЕНИЯ ПРИ ПОМОЩИ АНКЕТИРОВАНИЯ
ОКУТУУ КЫРГЫЗ ТИЛИНДЕ ЖҮРГҮЗҮЛГӨН МЕКТЕПТЕРДЕ ОРУС ТИЛИН ОКУТУУНУН НАТЫЙЖАЛУУЛУГУН АНКЕТАНЫН ЖАРДАМЫ МЕНЕН БААЛОО
EVALUATION OF THE EDUCATIONAL EFFECTIVENESS OF TEACHING RUSSIAN LANGUAGE IN SCHOOLS WITH KYRGYZ LANGUAGE OF INSTRUCTION USING A SURVEY

Садиева Манаркан Эсенгуловна , педагогика илимдеринин кандидаты — Токтогул районундагы Н. Бримкулов атындагы №4-орто мектеби, Кыргыз Республикасы, Токтогул району
Садиева Манаркан Эсенгуловна , кандидат педагогических наук — Средняя школа №4 имени Н. Бримкулова Токтогульского района, Кыргызская Республика, Токтогульский район
Sadieva Manarkan Esengulovna , Candidate of Pedagogical Sciences — Secondary school No. 4 named after N. Brimkulov Toktogul district, Kyrgyz Republic, Toktogul district

Жунусакунова Айжаркын Данияровна , педагогика илимдеринин кандидаты, доцент — С. Нааматов атындагы Нарын мамлекеттик университети, Кыргыз Республикасы, Нарын шаары
Жунусакунова Айжаркын Данияровна , кандидат педагогических наук, доцент — Нарынский государственный университет имени С. Нааматова, Кыргызская Республика, город Нарын
Zhunusakunova Aizharkyn Daniyarovna , Candidate of Pedagogical Sciences, Associate Professor — Naryn State University named after S. Naamatov, Kyrgyz Republic, Naryn city

Калдыбаев Салидин Кадыркулович, педагогика илимдеринин доктору, профессор — Ала-Тоо Эл аралык университети, Кыргыз Республикасы, Бишкек шаары
Калдыбаев Салидин Кадыркулович, доктор педагогических наук, профессор — Международный университет Ала-Тоо, Кыргызская Республика, город Бишкек
Kaldybaev Salidin Kadyrkulovich , Doctor of Pedagogical Sciences, Professor — Ala-Too International University, Kyrgyz Republic, Bishkek city

КЫРДААЛДУУ ТАПШЫРМАЛАР ОКУУЧУЛАРДЫН ФУНКЦИОНАЛДЫК САБАТТУУЛУКТАРЫН ӨНҮКТҮРҮҮНҮН КАРАЖАТЫ КАТАРЫНДА
СИТУАЦИОННЫЕ ЗАДАНИЯ КАК СРЕДСТВО РАЗВИТИЯ ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ ГРАМОТНОСТИ УЧАЩИХСЯ
SITUATIONAL TASKS AS A MEANS OF DEVELOPING STUDENTS’ FUNCTIONAL LITERACY

Эрматали уулу Баяман , магистр — Б. Осмонов атындагы Жалал-Абад мамлекеттик университети, Кыргыз Республикасы, Жалал-Абад шаары
Эрматали уулу Баяман , магистр — Жалал-Абадский государственный университет имени Б. Осмонова, Кыргызская Республика, город Жалал-Абад
Ermatali uulu Bayaman , Master’s Degree — Jalal-Abad State University named after B. Osmonov, Kyrgyz Republic, Jalal-Abad city

Талайбек кызы Альбина , магистрант — Б. Осмонов атындагы Жалал-Абад мамлекеттик университети, Кыргыз Республикасы, Жалал-Абад шаары
Талайбек кызы Альбина , магистрант — Жалал-Абадский государственный университет имени Б. Осмонова, Кыргызская Республика, город Жалал-Абад
Talaybek kyzy Albina , Master’s Student — Jalal-Abad State University named after B. Osmonov, Kyrgyz Republic, Jalal-Abad city

ФИЗИКАЛЫК ЧОҢДУКТАРДЫ ОКУТУУДАГЫ ПРЕДМЕТ АРАЛЫК БАЙЛАНЫШТАР
МЕЖПРЕДМЕТНЫЕ СВЯЗИ ПРИ ОБУЧЕНИИ ФИЗИЧЕСКИМ ВЕЛИЧИНАМ
INTERDISCIPLINARY CONNECTIONS IN TEACHING PHYSICAL QUANTITIES

ФИЗИКАЛЫК ЧОҢДУКТАРДЫ ОКУТУУДА МААЛЫМАТТЫК-КОММУНИКАЦИЯЛЫК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫН ОРДУ
РОЛЬ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБУЧЕНИИ ФИЗИЧЕСКИМ ВЕЛИЧИНАМ
THE ROLE OF INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES IN TEACHING PHYSICAL QUANTITIES

ТАРБИЯ ЖАНА ТААЛИМ
ВОСПИТАНИЕ И ОБУЧЕНИЕ
EDUCATION AND TRAINING

Бейшенбаева Бусара Тураровна , ага илимий кызматкери — Кыргыз билим берүү академиясы, Кыргыз Республикасы, Бишкек шаары
Бейшенбаева Бусара Тураровна , старший научный сотрудник — Кыргызская академия образования, Кыргызская Республика, город Бишкек
Beishenbaeva Busara Turarovna , Senior Researcher — Kyrgyz Academy of Education, Kyrgyz Republic, Bishkek city

ҮЙ-БҮЛӨДӨ БАЛА ТАРБИЯЛООДО АТАНЫН РОЛУ
РОЛЬ ОТЦА В ВОСПИТАНИИ ДЕТЕЙ В СЕМЬЕ
THE ROLE OF THE FATHER IN CHILDREN’S RAISING

Жумабаева Гүлайым Абдысаматовна , педагогика илимдеринин кандидаты — Кыргыз билим берүү академиясы, Кыргыз Республикасы, Бишкек шаары
Жумабаева Гүлайым Абдысаматовна , кандидат педагогических наук — Кыргызская академия образования, Кыргызская Республика, город Бишкек
Zhumabayeva Gulaiym Abdysamatovna , Candidate of Pedagogical Sciences — Kyrgyz Academy of Education, Kyrgyz Republic, Bishkek city

АДАМЗАТТЫН БӨЛҮНҮШҮНҮН – АДЕПТИК-РУХАНИЙ ТАРБИЯГА ТААСИРИ
ВЛИЯНИЕ РАЗДЕЛЕНИЯ ЧЕЛОВЕЧЕСТВА НА ДУХОВНО-НРАВСТВЕННОЕ ВОСПИТАНИЕ
THE INFLUENCE OF THE DIVISION OF HUMANITY ON SPIRITUAL AND MORAL EDUCATION

Турусбекова Анаркан Эмиловна , педагогика илимдеринин кандидаты, доцент — И. Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университети, Кыргыз Республикасы, Бишкек шаары
Турусбекова Анаркан Эмиловна , педагогика илимдеринин кандидаты, доцент — И. Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университети, Кыргызская Республика, город Бишкек
Turusbekova Anarkan Emilovna , Candidate of Pedagogical Sciences, Associate Professor — Kyrgyz State University named after I. Arabaev, Kyrgyz Republic, Bishkek city

Сейдекулова Кулсун Сейдекуловна , педагогика илимдеринин кандидаты, доцент — И. Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университети, Кыргыз Республикасы, Бишкек шаары
Сейдекулова Кулсун Сейдекуловна , педагогика илимдеринин кандидаты, доцент — И. Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университети, Кыргызская Республика, город Бишкек
Seidekulova Kulsun Seidekulovna , Candidate of Pedagogical Sciences, Associate Professor — Kyrgyz State University named after I. Arabaev, Kyrgyz Republic, Bishkek city

БАЛДАРДЫ ТАРБИЯЛООДО АР КАНДАЙ ЖАГДАЙЛАРДЫ ПАЙДАЛАНА БИЛҮҮ
УМЕНИЕ ИСПОЛЬЗОВАТЬ РАЗЛИЧНЫЕ ОБСТОЯТЕЛЬСТВА В ВОСПИТАНИИ ДЕТЕЙ
THE ABILITY TO USE VARIOUS CIRCUMSTANCES IN RAISING CHILDREN

МАМЛЕКЕТТИК ТИЛ
ГОСУДАРСТВЕННЫЙ ЯЗЫК
OFFICIAL LANGUAGE

Рысбаев Сулайман Казыбаевич , педагогика илимдеринин доктору, профессор — Кыргыз билим берүү академиясы, Кыргыз Республикасы, Бишкек шаары
Рысбаев Сулайман Казыбаевич , доктор педагогических наук, профессор — Кыргызская академия образования, Кыргызская Республика, город Бишкек
Rysbaev Sulaiman Kazybaevich , Ph.D., Professor — Kyrgyz Academy of Education, Kyrgyz Republic, Bishkek city

Шаршенова Рысбү Айылчиевна , аспирант — Кыргыз билим берүү академиясы, Кыргыз Республикасы, Бишкек шаары
Шаршенова Рысбү Айылчиевна , аспирант — Кыргызская академия образования, Кыргызская Республика, город Бишкек
Sharshenova Rysbu Aiylchievna , Graduate Student — Kyrgyz Academy of Education, Kyrgyz Republic, Bishkek city

ЖОЖДОРДО КЫРГЫЗ ТИЛИН ОКУТУУДА КӨРКӨМ ТЕКСТТЕРДИ КОЛДОНУУ ЖАНА АНЫН СТУДЕНТТЕРДИН КЕБИН ӨСТҮРҮҮДӨГҮ МААНИ-МАҢЫЗЫ
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ХУДОЖЕСТВЕННЫХ ТЕКСТОВ ПРИ ОБУЧЕНИИ КЫРГЫЗСКОМУ ЯЗЫКУ В ВУЗАХ И ЕГО ЗНАЧЕНИЕ В РАЗВИТИИ РАЗГОВОРНОЙ РЕЧИ СТУДЕНТОВ
THE USE OF LITERARY TEXTS WHEN TEACHING THE KYRGYZ LANGUAGE IN UNIVERSITIES AND ITS IMPORTANCE IN THE DEVELOPMENT OF SPOKEN SPEECH OF STUDENTS

КЕСИПТИК БИЛИМ БЕРҮҮ
ПРОФЕССИОНАЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ
PROFESSIONAL EDUCATION

Жолдошалиева Жылдызкан Эркиновна , кандидат педагогических наук — Кыргызский государственный университет имени И. Арабаева, Кыргызская Республика, город Бишкек
Жолдошалиева Жылдызкан Эркиновна , педагогика илимдеринин кандидаты — И. Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университети, Кыргыз Республикасы, Бишкек шаары
Zholdoshalieva Zhyldyzkan , Candidate of Pedagogical Sciences — Kyrgyz State University named after I. Arabaev, Kyrgyz Republic, Bishkek city

Зарипова Мунара Эркиновна , и.о. доцента — Международный университет Кыргызской Республики, Кыргызская Республика, город Бишкек
Зарипова Мунара Эркиновна , доценттин м.а. — Кыргыз Респубикасынын Эл аралык университети, Кыргыз Республикасы, Бишкек шаары
Zaripova Munara Erkinovna , Аcting Associate Professor — International University of the Kyrgyz Republic, Kyrgyz Republic, Bishkek city

МЕТОДИЧЕСКИЕ ПОДХОДЫ К ОРГАНИЗАЦИИ ПИСЬМЕННЫХ РАБОТ СТУДЕНТОВ НА ЗАНЯТИЯХ РУССКОГО ЯЗЫКА
ОРУС ТИЛИ САБАГЫНДА СТУДЕНТТЕРДИН ЖАЗУУ ИШТЕРИН УЮШТУРУУДАГЫ МЕТОДИКАЛЫК ИШТЕР
METHODOLOGICAL APPROACHES TO ORGANIZING STUDENTS’ WRITTEN WORK IN RUSSIAN LANGUAGE CLASSES